De Opkomst van AI in Historisch Onderzoek: Kansen en Uitdagingen
Nederland, dinsdag, 7 januari 2025.
Kunstmatige intelligentie speelt een steeds belangrijkere rol in historisch onderzoek, zoals het analyseren van miljoenen VOC-brieven. Deze technologie maakt onderzoeken mogelijk die voorheen ondenkbaar waren, zoals het in kaart brengen van Neanderthaler migratieroutes en het reconstrueren van historische geuren. Echter, de opkomst van AI roept ook vragen op over de rol van de historicus en de risico’s van AI, zoals bias in dataverwerking. Wat betekent dit voor de toekomst van historisch onderzoek? Drie wetenschappers bespreken de revolutie en de uitdagingen van AI in hun vakgebied, en wat er verloren kan gaan als het traditionele archiefwerk plaatsmaakt voor digitale analyse.
Revolutionaire Mogelijkheden
De impact van AI op historisch onderzoek is verstrekkend. Het stelt onderzoekers in staat om vijf miljoen handgeschreven VOC-brieven te analyseren [1], een taak die zonder AI onmogelijk zou zijn. Gerhard de Kok van het Huygens Instituut, Caro Verbeek van de Vrije Universiteit en Fulco Scherjon van de Universiteit Leiden [1][2] demonstreren hoe AI niet alleen de efficiëntie verhoogt, maar ook compleet nieuwe onderzoeksmogelijkheden creëert. Van het reconstrueren van historische geuren tot het in kaart brengen van Neanderthaler migratieroutes [1], AI transformeert de manier waarop we het verleden bestuderen.
Veranderende Rol van de Historicus
Het romantische beeld van de historicus die zich verdiept in vergeelde paperassen staat op het punt te verdwijnen [1][2]. In plaats daarvan ontstaat er een nieuwe vorm van historisch onderzoek waarbij AI en menselijke expertise samenkomen. Dit werd recent gedemonstreerd in een baanbrekend experiment waarbij AI werd gebruikt om een interview met Napoleon te simuleren [3][5]. Hoewel dit experiment de mogelijkheden van AI aantoont, laat het ook zien dat menselijke expertise onmisbaar blijft - de AI-Napoleon gaf soms onnauwkeurige antwoorden [5], wat het belang van kritische historische validatie onderstreept.
Uitdagingen en Zorgen
De integratie van AI in historisch onderzoek brengt ook uitdagingen met zich mee. Een belangrijke zorg is de mogelijke bias in dataverwerking [7][alert! ‘specifieke details over bias niet genoemd in bronnen’]. Daarnaast moet er een balans worden gevonden tussen technologische innovatie en het behoud van traditionele onderzoeksmethoden. De wetenschappers benadrukken dat het cruciaal is om kritisch historisch bewustzijn te behouden [8], vooral nu AI-tools steeds toegankelijker worden voor onderzoekers.
Toekomstperspectief
Terwijl we vooruitkijken naar de toekomst van historisch onderzoek, wordt duidelijk dat AI een blijvende rol zal spelen. Recent onderzoek toont aan dat AI-toepassingen kunnen bijdragen aan het optimaliseren van onderzoeksprocessen en het ondersteunen van slimmere besluitvorming [10]. De uitdaging voor de komende jaren zal zijn om een werkbare balans te vinden tussen technologische innovatie en traditioneel vakmanschap, waarbij de menselijke expertise en kritische blik van historici onmisbaar blijven.