Is AI de Vijand van ons Kritisch Denkvermogen?

2025-06-20 journalistiek

Amsterdam, vrijdag, 20 juni 2025.
Recent onderzoek door Microsoft en de Carnegie Mellon University suggereert dat de afhankelijkheid van AI, zoals ChatGPT, ons kritische denkvermogen kan ondermijnen. Dit onderzoek, besproken afgelopen donderdag, onthult dat studenten die AI-tools gebruikten voor tekstschrijven minder hersenactiviteit vertoonden dan degenen die zelfstandig werkten. Pedro De Bruyckere benadrukt dat de mentale inspanning afneemt bij gebruik van AI, vooral bij taken waarvoor aandacht en planning nodig zijn. Deze bevindingen stellen dat de onmiddellijke handigheid van AI een potentiële cognitieve prijs heeft en dat afhankelijkheid ervan de ontwikkeling van analytisch denken kan belemmeren. Er worden waarschuwingen gegeven voor een ‘cognitieve luiheid’ die ontstaat bij exclusief vertrouwen op AI, met mogelijke invloeden op wetenschappelijke debatten en kritische reflectie in de maatschappij. Dit roept vragen op over de widespread inzet van AI in onderwijs en journalistiek.

AI in de Journalistiek: Een Kort Begrip

Kunstmatige intelligentie (AI) heeft de wijze waarop journalistiek wordt bedreven drastisch veranderd. Van geautomatiseerde rapportage tot gegevensanalyse, AI stelt nieuwsorganisaties in staat om sneller en met een grotere precisie te werken dan ooit tevoren. Het integreren van AI-systemen zoals ChatGPT biedt immense voordelen, zoals het vereenvoudigen van repetitieve taken en het verbeteren van de snelheid in het verzamelen en verwerken van grote hoeveelheden data [1][2].

De Voordelen van AI in Nieuwsproductie

AI-technologieën helpen nieuwsorganisaties om efficiënter te werken door routinetaken te automatiseren en complexe datasets te analyseren. Deze technologieën vergemakkelijken ook het genereren van gepersonaliseerde content, waarmee nieuwsorganisaties hun publiek gerichter kunnen bereiken [3]. Zo kunnen journalisten zich richten op meer creatieve en diepgaande verslaggeving, waarbij AI hun dagelijkse werklast aanzienlijk verlicht [2].

Kritische Kanttekeningen bij AI-gebruik

Ondanks de vele voordelen zijn er ook aanzienlijke zorgen over de technologie. Regelmatig gebruik van AI kan leiden tot cognitieve luiheid, waarbij zowel journalisten als het publiek minder geneigd zijn om informatie kritisch te analyseren. Studies tonen aan dat wanneer teksten worden geschreven met AI-tools, zoals ChatGPT, gebruikers minder hersenactiviteit vertonen, vooral in gebieden die gerelateerd zijn aan aandacht en planning [4][5]. Dit werpt kritische vragen op over de invloed van AI op ons analytische denkvermogen en informatienetwerken [5][6].

Ethiek en Vorming van Echo-kamers

Een ander punt van zorg is de vorming van echo-kamers, waarin door AI gegenereerde content overeenstemt met reeds bestaande overtuigingen, waardoor gebruikers minder worden blootgesteld aan uitdagende inzichten. Dit kan een verontrustend effect hebben op de ontwikkeling van kritisch denken en het wetenschappelijk debat ondermijnen [6]. Onderzoekers benadrukken dat hoewel AI het potentieel heeft om de journalistieke processen te versterken, het ongecontroleerd gebruik van dergelijke technologieën ernstige ethische gevolgen kan hebben [4][5][6].

De Weg Vooruit

Experts dringen aan op een kritische benadering van AI-tools, waarbij menselijke supervisie noodzakelijk is om de inhoud te verifiëren en context te bieden. Het toevoegen van functies aan AI-systemen die gebruikers aanmoedigen om content kritisch te evalueren, kan helpen om de genoemde nadelen te mitigeren [5]. Door AI niet alleen te beschouwen als een vervanging, maar als een collaboratief hulpmiddel, kunnen journalisten profiteren terwijl ze hun kritische denk- en redeneringsvaardigheden blijven ontwikkelen [5][6].

Bronnen

AI journalistiek kritisch denkvermogen