De Synergie van AI en Factchecking: Kansen en Grenzen
Brussel, vrijdag, 28 februari 2025.
Binnen de journalistiek groeit de discussie over de rol van AI in factchecking. Tijdens een presentatie bij de VVJ Academy bespraken experts hoe AI zowel nieuwe mogelijkheden biedt als uitdagingen creëert voor factcheckers. Professor Michaël Opgenhaffen van de KU Leuven belichtte dat, hoewel AI-tools kunnen ondersteunen bij detailgerichte analyses, menselijke input onmisbaar blijft voor diepgaande verificatie. Een opvallend voorbeeld hiervan was een experiment waarbij een AI-gegenereerde afbeelding door ChatGPT als echt werd aangemerkt. Dit onderstreept de noodzaak van menselijke scherpzinnigheid naast AI-hulpmiddelen. De relatie tussen AI en factchecking bevindt zich in een fase van samenwerking waarbij algoritmen taalpatronen herkennen, maar de menselijke finaliteit essentieel blijft. Deze dynamiek markeert de toekomst van journalistieke waarheidsvinding, waarin technologie en persoonlijke expertise hand in hand moeten gaan voor effectieve bestrijding van desinformatie.
De Evolutie van AI in Factchecking
Het keerpunt in de relatie tussen factchecking en artificiele intelligentie ontstond rond 2015, toen de term ‘fake news’ wijdverspreid raakte [1]. Recent onderzoek van Penn State University en de Universiteit van Pittsburgh toont aan dat geavanceerde AI-modellen zoals GPT-4o beter presteren dan andere modellen bij het beoordelen van de geloofwaardigheid van informatie, maar nog steeds slechts een gematigde overeenstemming bereiken met menselijke beoordelaars [2].
Praktische Toepassingen en Beperkingen
Hedendaagse AI-tools ondersteunen factcheckers bij diverse taken, waaronder beeldverificatie en automatische vertalingen [1]. Een recent experiment illustreert echter de beperkingen: ChatGPT bleek niet in staat subtiele afwijkingen in een AI-gegenereerde afbeelding te detecteren, terwijl deze voor menselijke waarnemers duidelijk zichtbaar waren [3]. De studie van Penn State toont aan dat AI-modellen vooral vertrouwen op linguïstische kenmerken en ‘harde’ criteria, zoals detailniveau en bronbetrouwbaarheid [2].
De Menselijke Factor
Ondanks de technologische vooruitgang blijft menselijke expertise cruciaal. Zoals professor Opgenhaffen benadrukt: ‘Welke factchecker durft volledig te vertrouwen op een tool?’ [1]. Recent onderzoek toont aan dat de beste resultaten worden behaald met een hybride aanpak, waarbij AI wordt ingezet als ondersteunend instrument naast menselijke beoordelingen [2]. Deze bevinding wordt ondersteund door praktijkervaringen bij vooraanstaande factcheck-organisaties zoals AFP [4].