Hoe Karaktereigenschappen Bijdragen aan Geloof in Nepnieuws
Utrecht, donderdag, 5 december 2024.
Onderzoek heeft aangetoond dat goedgelovigheid en extreem wantrouwen belangrijke factoren zijn die bijdragen aan het geloof in complottheorieën en nepnieuws. Deze studie, gebaseerd op het werk van professor Peter Fonagy, onderzocht de rol van epistemisch vertrouwen en vond dat mensen met hogere scores op goedgelovigheid vaak moeite hebben om echt van nepnieuws te onderscheiden. De deelnemende groep van 1200 mensen beoordeelde krantenkoppen, waarbij bleek dat goedgelovigheid een grotere impact heeft op het geloof in complottheorieën dan wantrouwen, vooral met betrekking tot vaccinaties. Onderzoekers pleiten voor interventies om mensen te leren wanneer ze informatie kunnen vertrouwen, met als doel verstoringen in epistemisch vertrouwen te verminderen. Dit onderzoek biedt inzicht in hoe sociale ervaringen en persoonlijke eigenschappen invloed kunnen hebben op hoe informatie wordt verwerkt en geloofd.
De Impact van Sociale Media op Desinformatie
In het huidige digitale tijdperk speelt sociale media een cruciale rol bij de verspreiding van desinformatie [3]. Experts Jon Roozenbeek en Sander van der Linden, die begin 2024 hun boek ‘The Psychology of Misinformation’ publiceerden, waarschuwen dat dit een ernstig maatschappelijk probleem is dat dringend aangepakt moet worden [3]. De impact is vooral zichtbaar tijdens verkiezingen, waarbij sociale media als katalysator fungeren voor de snelle verspreiding van nepnieuws [3]. Dit wordt nog zorgwekkender als we kijken naar recent onderzoek dat aantoont dat mensen met een hoge mate van goedgelovigheid significant meer moeite hebben om echt van nepnieuws te onderscheiden [1].
Nieuwe Initiatieven in de Strijd tegen Desinformatie
Er ontstaan steeds meer initiatieven om desinformatie tegen te gaan. Zo hebben drie prominente Vlaamse influencers op 2 december 2024 een campagne gelanceerd genaamd ‘Klopt da wel?’ om jongeren weerbaarder te maken tegen nepnieuws [5]. Deze aanpak sluit aan bij wat onderzoekers ‘prebunking’ noemen - een preventieve methode waarbij mensen leren om manipulatieve technieken te herkennen voordat ze ermee in aanraking komen [3]. Experts pleiten voor een ‘firewall van meerdere lagen’ die bestaat uit prebunking, real-time factchecking en debunking [3].
Praktische Oplossingen en Toekomstperspectief
Onderzoekers benadrukken dat positieve sociale ervaringen kunnen helpen bij het verminderen van verstoringen in epistemisch vertrouwen [1]. Dit is vooral belangrijk in schoolomgevingen, waar momenteel een tekort is aan systematische implementatie van media- en informatiegeletterdheid [3]. Campbell, een van de onderzoekers, benadrukt dat er praktische activiteiten zijn die iedereen kan toepassen om de betrouwbaarheid van nieuws te beoordelen [1]. De Europese Unie overweegt zelfs om via de Digital Services Act prebunkingmaatregelen verplicht te stellen voor socialemediabedrijven [3].